FRAGMENTO DO DISCURSO DE ENTRADA NA REAL ACADEMIA GALEGA DE FRANCISCO FERNÁNDEZ DEL RIEGO. TEMA SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS
Xurde
a nova institución
en Santiago de
Compostela. Un fato de
mozos universitarios acariña a
idea de fundar un
organismo no que se aglutine un
labor de pescuda da
realidade cultural de
Galicia, desenrolado en
equipo. Amantes todos
eles do país
natal...
Os homes
que patrocinan a
idea chámanse:
Fermín Bouza Brey,
Wenceslao Requejo Buet,
Xosé Pena e
Pena, Xosé Filgueira Valverde, Luis
Tobío Fernández, Ramón
Martínez López, Manuel Magariños Negreira, Francisco Romero
Lema, e Alberte Vidán
Freiría. Todos eles
cursan os seus estudos nas
Facultades de Dereito e de
Filosofía e Letras. Determinan que o
novo centro naza nunha viaxata onde
se misturen a investigación
e o goce
da Natureza. I
escollen pra tal
ouxeto, as térras
da Amahía, cheas
de evocacións. O día
12 de outono
do ano 1923, xúntanse na
casa do Castro de Ortoño onde
Rosalía vivirá os seus días
de nena. Alí realizan a primeira
xeira de traballo, coa que emprincipian as diversas
actividades do novo
orgaísmo, e siñan o
seu acordó de
colaboración i espallamento.
A acta fundacional
do "Seminario de
Estudos Galegos" dátase
así, no día,
mes e ano
indicados, na casa
rosaliá do Castro
de Ortoño. 60 Os fundadores
percuran decontado a
colaboración do catedrático
de Literatura da
Universidade compostelá, Don
Armando Cotarelo Valledor, e ofrécenlle a presidencia
do novo instituto. Diste
xeito é como
aquil se convirte no
primeiro presidente do
"Seminario". Moi axina
vanse sumando outros mestres universitarios, afeitos
ao calado traballo na
investigación galega, escolares
de diversas Facultades,
e intelectuáis de toda Galicia.
De comezo, a obra
é, naturalmente, unha obra homilde,
pero libre e independente.. Non conta
con outro haber que a
quentura do amor ao país
e a vontade de traballo duns cantos rapaces,
gostosos de discipriña
científica. Pero a obra
vai, pouco a pouco, medrando. Incorpóranse
a ela os
escritores e artistas
do grupo Nos, empeñados no
afán de lie dar contido cultural serio
ao rexurdimento de
Galicia; e tamén os
da nova promoción
que daquela andaba
a percurar o anovamento
do ambente intelectual galego.
O "Seminario" xurde,
fundamentalmente, coa cobiza
de formar investigadores; pero
non refuga, en
intre algún, o seu
contacto co púbrico. A carón
do estudo severo e sistemático, cultiva
a vulgarización. A leitura
púbrica de traballos, os ciclos de conferencias, as
esposicións, van formando en Galicia
unha opinión achegada
ao "Seminario". Cando
íste non leva
aínda un ano
de vida, incorpórase
ás súas tareas un
novo mestre: O arcebispo Lago
González, erudito polígrafo,
gran amante da súa
térra, e
cheo de aceso
fervor polos seus
estudos. Co gallo
da súa solene
entrada no Centro,
celébrase a primeira
xuntanza xeneral. Nela fai Castelao
o seu discurso
de ingreso sobre
"Do novo esprito"; inaugúrase
unha esposición das
súas obras seguidamente;
con posterioridade desenrólase
un curso de
conferencias, no que
participan Cabeza de León,
Lugrís Freiré, Anxel
del Castillo e Losada Diéguez.
Cando o Dr. Cotarelo se traslada
a Madrid, pra
ocupar a cátedra de
Língoa e Literatura Galaico-Portuguesa naquela
Universidade, sustitúieo na presidencia do
"Seminario" Don Salvador
Cabeza de León.
Coincidindo con ela,
artéllase unha nova
estroituración do centro,
en secións autónomas
e coordinadas. Deica entón, o "Seminario""
viña cultivando case escrusivamente
as ciencias históricas e filolóxicas. Agora
chama ao seu
seo a especialistas noutras
discipriñas científicas. I é
así como vai acadando o senso
integral que chega
a atinguir no campo da
investigación galega. De igoal xeito, o labor xa feito, que hastra
daquela ficara inédito,
emprincipia a se publicar periódicamente. Na "Biblioteca do
Seminario de Estudos", que
inaugura a editorial
"Lar", aparecen obras
de Oteros Pedrayo,
de Filgueira Valverde, de
Castelao e de Cotarelo. Un aspeito
de importante siñificado, é o que
sinala o comezo de campañas de investigación nas diversas térras de
Galicia. Os tres
primeiros cursos de traballo
teñen máis ben
carácter libres co
e de gabinete.
Pero os investigadores sinten
a necesidade de
proxeitar na campía
o seu labor de
pescuda, abranguendo nel o conxunto das
actividades do Centro. I é diste
xeito como xurden as misións do
"Seminario". De
principio, a direción
do arquitecto Candeira,
e máis tarde a
de Carro García,
sitúan as ditas misións no
primeiro plano como fonte
direita do Arquivo
gráfico que se
inicia no ano
1926. A campaña desenrolada en
Monforte nese mesmo
ano, dá pretesto
pra os traballos
do curso en
Santiago, e abre
un froitoso horizonte
ás laborías dende
entón emprendidas. Tamén corresponde
a ese tempo
a iniciación de
cursiños de ensinos
galegos, con un
adicado á Fonética.
Comezan a se imprentar
os tomos de
"Arquivos", en cuias
páxinas se inxiren
os estudos que
poideran chamarse menores.
En sesións púbricas
lén os seus primeiros traballos os
novos membros da
Sección de Ciencias;
i emprincípianse os estudos
de tipo económico
e de ciencias
sociáis. O "Seminario"
demanda o intercambio coas
entidades de investigación
da península, así
como eos núcleos
hispanistas estranxeiros. Mais
a tarea de
meirande alcance que
o centro emprende
e desenrola, é, como
fica dito, a das xeiras
de conxunto, a dos traballos de
pescuda en equipo.
Destacan, a da
Vila de Calvos
de Randín, Parroquia
de Velle, e
Terra de Melide.
Pra nos darmos
idea do que
iste labor siñifica,
ahonda decir que
os resultados dos
estudos da bisbarra
melidense ocupan un
volume de grande formato
de perto de
oitocentas páxinas. Abrangue
a xeografía, a
prehistoria, a arqueoloxía relixiosa, a
etnografía, o folklore,
o folklore musical, e mesmo outros
aspeitos. Pubricacións de
sinalada importancia son,
tamén, o "Corpus Petrogliphorum Gallaecie" e o
"Códex
Calixtinus", inda que
iste derradeiro se non
imprentóu totalmente, por
mor dos acontecimentos producidos
en España cando
estaba no prelo.
O "Seminario de
Estudos Galegos" propicia en
Galicia un esforzó intelectual
de tipo colectivo,
que enxamáis se
conocerá antre nós.
Os seus obxetivos —estudo de
todas as
manifestacións da cultura galega,
formación de investigadores, divulgación
dos resultados dos
seus traballos— andaban
a se conquerir
con innegabre eficacia. Eis
agora ,o programa da
actividade estroiturada desenrolado a travesó
das distintas secións
: Baixo a direción de Cuevillas, o nutrido equipo de prehistoriadores, traballa
no noso epipaleolítico e
neolítico, nas estacións
con grabados rupestres, no
inventario de xoias galegas prehistóricas,
nos catálogos de
moimentos megalíticos e
dos castros galegos,
na Edade do Ferro...
Os historiadores, dirixidos por
Cabeza de León,
emprenden a ambiciosa
tarea de lograr ficheiros de bibliografía e diplomática
galegas, corpus de
documentos medieváis e
de epigrafía, a máis da
realización de historia social, eclesiástica e
do ensino. Con
Carro García ao
frente, os arqueólogos
e historiadores do arte traballan nun
ampio inventario sobre material da súa especialidade en Galicia; e, ao
propio tempo, levan a cabo
estudos monográficos encol do prerománico, románico,
oxival e renacimento,
barroco e artes
industriáis no noso
país. Os filólogos, presididos
sucesivamente por Cotarelo,
Morale-jo e Pedret
Casado, inxiren no
seu programa de
actividades a preparación
dun Vocabulario
castelán-galego, outro galego-castelán de tipo
popular, un catálogo da
língoa, estudos fonéticos, e
a unificación, de
normas ortográficas. Na
seción de Historia
da Literatura, a
cárrego de Filgueira Valverde,
danse a conocer en-saios
e traballos de pescuda
sobre literatura medieval,
decadencia das letras
galegas, romantismo e contemporáneos. Na de
Arte e Letras, que
dirixe Castelao, organízanse
esposicións e leituras
de obras inéditas de
autores galegos, edítanse
poemas e prosas, i
empréstase colaboración ás Festas
da Língoa Galega.
Con Otero Pedrayo
como director, os
xeógrafos fan traballos
pra Cartas xeográficas,
xeografía histórica, estudos
particulares e de
divulgación, ademáis de
iniciar a edición
de "Descricións de
Galicia". A Etnografía e o
Folklore son abordados polo equipo
que encabeza Vicente Risco, nunha serie
de estudos encol
da casa rural, a
arte popular, os
costumes, o folklore arqueolóxico,
a etnomorfoloxía; e
na redación dun
custionario da etnografía
e do folklore
galegos. A Seción de
Ciencias Sociáis, Xurídicas
i Económicas, que
ten ao frente
a Tobío Fernández, emprincipia o seu
labor con varias
investigacións históricas i
económicas, e de traballos xurídicos. E hai
que engadir aínda,
os traballos da
Seción de Ciencias
Naturáis —dirixida por Luis Iglesias—
sobre xea, frora,
fauna, fisioloxía e astronomía;
os da de
Ciencias Aplicadas, que preside
Gómez Román, relativos a
arquitectura galega, artes
e aproveitamentos
industriáis en Galicia;
e, por cabo,
os correspondentes á de
Pedagoxía, na que o
equipo dirixido por Díaz
Rozas ocúpase dos
probremas lingüísticos na
escola, estudo das
realidades galegas no
segundo ensino, historia do ensino
en Galicia, a
redación dun proxeito de estatutos do "Patronato de Escola rural galega".
Este índice genérico da
obra emprendida polo "Seminario de Estudos Galegos", refrexa
a dimensión da
tarea cultural que viña
realizando. Unha tarea
que se non
refire só ás pescudas
especiáis de cada unha
das secións reseñadas;
senón que, como xa fica
indicado, abrangue unha obra
de conxunto, na que todas
as secións colaboran.
Sobre da base xeográfica dunha
bisbarra con características ben
definidas, os difrentes
equipos de especialistas do "Seminario" exercen as súas
actividades coordinadas. Atal
fan, durante sucesivas xeiras ou campañas
de investigación, Térras de
Monforte, Carballiño e
Ribeiro de Avia,
Deza, Melide e
Fisterre.
A obra
do "Seminario", malograda
no seu desenrolo,
enche, de todos
xeitos, unha f ecunda etapa
na historia da cultura
galega. Complementaria déla, é a
laboura das editoras
"Lar" e "Nos", que posibilitan o canle pra a
pubricación dos volumes daquil
Cen-tro, así como a
dos libros de creación
dos máis siñificados
escritores contemporáneos. A editorial
"Lar" fúndana
Leandro Carré Alvarellos
e Anxel Casal
Gosenje, no ano
1924. Inaugúrase coa noveliña
curta de Wenceslao
Fernández Flórez, "A
miña mu-Uer", e
tira do prelo
arredor de corenta
títulos. Tres anos
despóis, no 1927, crea
Anxel Casal a
editorial Nós", que
inicia o seu labor coa
impresión da "Historia sintética
de Galicia" de
Ramón Villar Ponte,
e chega a pubricar
uns setenta volumes.
Na tarea do
"Seminario de Estudos
Galegos", o mesmo
que na obra editada
por "Lar" e "Nós", a Xeneración diste
derradeiro nome sigue
a ser protagonista
de primeiro plano.
